Група армій «Цэнтр»
| Група армій «Цэнтр» ням.: Heeresgruppe Mitte | |
|---|---|
| ням.: Heeresgruppe Mitte | |
 Сцяг камандуючага групы армій Трэцяга рэйха | |
| Краіна |
 Трэці рэйх |
| Падпарадкаванне | Трэці рэйх |
| Уваходзіць у | Галоўнае камандаванне сухапутных войскаў вермахта |
| Тып | Група армій |
| Войны | Другая сусветная вайна |
| Удзел у | |
| Камандзіры | |
| Вядомыя камандзіры |
Федар фон Бок Вальтэр Модэль Фердынанд Шорнер |
Гру́па а́рмій «Цэ́нтр» (ням.: Heeresgruppe Mitte) — аператыўна-стратэгічнае аб’яднанне войск вермахта ў часы Другой сусветнай вайны, самая магутная з трох груп армій нацысцкай Германіі, сканцэнтраваных для нападзення на СССР па плану «Барбароса».
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Група армій «Цэнтр» разгортвалася на цэнтральным участку наступлення нямецкіх войскаў супраць Савецкага Саюза. Па першапачатковым плане павінна была разграміць савецкія войскі ў Беларусі, затым наступаць на Маскву.
Нанесла паражэнне савецкага Заходняга фронту ў Беластоцка-Мінскай бітве і Смаленскай бітве. 30 ліпеня 1941 года перайшла да абароны пасля рашэння Гітлера спыніць наступленне на Маскву і павярнуць танкавую групу Гудэрыяна на Кіеў[1]. Танкавая група Гота была накіравана на поўнач, у напрамку Ленінграда.
Пасля заканчэння баёў за Кіеў (30 верасня) армія аднавіла наступленне на Маскву.
1 кастрычніка 1941 года ў рамках аперацыі «Тайфун» 2-я танкавая група Гудэрыяна групы армій «Цэнтр» прарвала на сваім цэнтральным участку абарону 13-й арміі Бранскага фронту А. І. Яроменкі на ўсю глыбіню і прасунулася на 60 км. 1 кастрычніка 24-ы мотакорпус заняў Сеўск.
З-за супраціву савецкіх войскаў, непадрыхтаванасці да дзеянняў пры нізкіх тэмпературах, была спыненая на блізкіх подступах да савецкай сталіцы і пацярпела цяжкае паражэнне (глядзі Бітва за Маскву).
8 студзеня 1942 года без аператыўнай паўзы пасля контрнаступлення пачалася Ржэўска-Вяземская аперацыя — завяршальны перыяд бітвы пад Масквой. У аперацыі ўдзельнічалі Калінінскі, Заходні пры садзейнічанні Паўночна-Заходняга і Бранскага франтоў. Мэта яе заключалася ў тым, каб разграміць галоўныя сілы групы армій «Цэнтр»[2][3].
У ліпені 1942 года паспяхова правяла аперацыю «Зейдліц», у якой былі разгромленыя і фактычна перасталі існаваць савецкія 39-я армія і 11-ы кавалерыйскі корпус.
У 1943 годзе ў ходзе аперацыі «Цытадэль» вяла няўдалае наступленне на паўночным фасе Курскай дугі.
Летам 1944 года была разгромлена ў Беларусі (гл. Аперацыя «Баграціён»).
26 студзеня 1945 года была перайменавана ў Групу армій «Поўнач». У сваю чаргу, назва Група армій «Цэнтр» перайшла да Групы армій «А» (камандуючы — генерал-палкоўнік Фердынанд Шорнер).
Камандуючыя[правіць | правіць зыходнік]
- генерал-фельдмаршал Федар фон Бок (лета 1940 г. — 18.12.1941)
- генерал-фельдмаршал Гюнтэр фон Клюгэ (19.12.1941 — 28.10.1943)
- генерал-фельдмаршал Эрнст Буш (29.10.1943 — 27.6.1944)
- генерал-фельдмаршал Вальтэр Модэль (28.6.1944 — 16.8.1944)
- генерал-палкоўнік Георг Ганс Райнгард (17.8.1944 — 17.1.1945)
- генерал-фельдмаршал Фердынанд Шорнер (18.1.1945 — 8.5.1945)
Склад[правіць | правіць зыходнік]
22 чэрвеня 1941[правіць | правіць зыходнік]
- 4-я палявая армія — генерал-фельдмаршал Гюнтэр фон Клюгэ
- 2-я танкавая група — генерал-палкоўнік Гайнц Гудэрыян
- 3-я танкавая група — генерал-палкоўнік Герман Гот
- 9-я палявая армія — генерал-палкоўнік Адольф Штраус
- Рэзерв групы армій — штаб 53-га армейскага корпуса (Вайсенбергер), штаб 2-й арміі (фон Вейхс), 293-я пяхотная дывізія (фон Оберніц)[4].
Заўвага. Пяхотныя дывізіі танкавых груп пасля першага дня вайны былі перападпарадкаваныя штабам Армій[4].
На 22 чэрвеня 1941 года агульная колькасць 1 453 200 салдат і афіцэраў (50 дывізій), 1 700 танкаў, 910 самалётаў, 3 000 гармат.
На студзень 1945 агульная колькасць менш 400 000 салдат і афіцэраў[5].
30 чэрвеня 1941[правіць | правіць зыходнік]
- 4-я танкавая армія — генерал-фельдмаршал Гюнтэр фон Клюгэ ў складзе:
- 2-я танкавая група — генерал-палкоўнік Гайнц Гудэрыян
- 3-я танкавая група — генерал-палкоўнік Герман Гот
- 2-я палявая армія — генерал-палкоўнік Максіміліян фон Вейхс
- 9-я палявая армія — генерал-палкоўнік Адольф Штраус
12 жніўня 1942[правіць | правіць зыходнік]
- 2-я танкавая армія
- 4-я армія
- 3-я танкавая армія
- 9-я армія
- Камандаванне тылавой зоны групы армій «Цэнтр»
22 снежня 1942[правіць | правіць зыходнік]
- 2-я танкавая армія
- 4-я палявая армія
- 3-я танкавая армія
- 9-я палявая армія
- Камандаванне тылавой зоны групы армій «Цэнтр»
7 ліпеня 1943[правіць | правіць зыходнік]
- 2-я палявая армія
- 4-я палявая армія
- 2-я танкавая армія
- 9-я палявая армія
- 3-я танкавая армія
- Камандаванне тылавой зоны групы армій «Цэнтр»
15 чэрвеня 1944[правіць | правіць зыходнік]
- 2-я палявая армія
- 4-я палявая армія
- 9-я палявая армія
- 3-я танкавая армія
- Камандуючы войскамі вермахта ў Беларусі
Пасля завяршэння Беларускай наступальнай аперацыі касцяк групы армій «Цэнтр» быў разгромлены і яна фактычна перастала існаваць як адзінае цэлае, хоць фармальна існавала да канца вайны.
12 сакавіка 1945[правіць | правіць зыходнік]
- 1-я танкавая армія
- 17-я палявая армія
- 4-я танкавая армія
У культуры[правіць | правіць зыходнік]
Уладзімір Высоцкі для спектакля тэатра на Таганцы «Загінуўшыя і жывыя» ў сярэдзіне 1960-х гадоў напісаў песню «Салдаты групы „Цэнтр“»:[6]
Па выпаленай раўніне —
За метрам метр —
Ідуць па Украіне
Салдаты групы «Цэнтр».
Арыгінальны тэкст (руск.)По выжженной равнине —
За метром метр —
Идут по Украине
Солдаты группы «Центр».
На самай справе падчас наступлення ў 1941 годзе група армій «Цэнтр» дзейнічала не на Украіне, а ў Беларусі. Аднак уваходзячыя ў склад групы танкавыя часці Гудэрыяна ўдзельнічалі ў Кіеўскай бітве.
Зноскі
- ↑ Гот Г., Танковые операции. — М.: Воениздат, 1961
- ↑ Великая Отечественная война, 1941—1945 : энциклопедия / под ред. М. М. Козлова. — М. : Советская энциклопедия, 1985. — С. 611. — 500 000 экз.
- ↑ Василевский А. А.21-я гвардейская. — Уфа: Китап, 1995. — 300 с. — 2 500 экз. — ISBN 5-295-01494-0. — С. 36.
- ↑ а б Хаупт В. Сражения группы армий «Центр». Взгляд офицера вермахта Архівавана 25 студзеня 2012.. — М.: Яуза, Эксмо, 2006. — 352с. — (Сражения ВОВ)./ ISBN 5–699–16986–5. Тираж 5 000 экз. ≡ Werner Haupt. Die schlachten der heeresgruppe Mitte. Aus der Sicht der Divisionen. — Podzun-Pallas-Verlag GmbH, 1983
- ↑ Вермахт в России.Выжженная земля.група армий Центр - YouTube
- ↑ Владимир Высоцкий. «Солдаты группы „Центр“»
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Буркхарт Мюллер-Гиллебранд. Сухопутная армия Германии, 1939—1945 гг. — М.: Изографус, Эксмо, 2002. — 800 с. — 5000 экз. — ISBN 5-94661-041-4.
- Залесский К. А. Вооружённые силы III Рейха. Полная энциклопедия.Вермахт, люфтваффе, кригсмарине. — М.: Эксмо, 2008. — 944 с. — 4000 экз. — ISBN 978-5-903339-73-0.
- Werner Haupt:
- Bildchronik der Heeresgruppe Mitte, Podzun-Pallas Verlag, ISBN B-0000B-RHY-4
- Heeresgruppe Mitte, Podzun-Pallas Verlag, ISBN B-0000B-RHY-6
- Rolf Hinze: Der Zusammenbruch der Heeresgruppe Mitte im Osten 1944, Motorbuch Verlag, ISBN 3-87943-681-9
- Franz Kurowski:
- Die Heeresgruppe Mitte 1942/1943, Podzun-Pallas Verlag, ISBN 3-7909-0376-0
- Heeresgruppe Mitte, Podzun-Pallas Verlag, ISBN 3-7909-0748-0
