Дортмунд
Горад
Дортмунд на карце Германіі   | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Дортмунд (ням.: Dortmund) — горад зямельнага падпарадкавання на захадзе Германіі, у федэральнай зямлі Паўночны Рэйн-Вестфалія. Насельніцтва 587,1 тыс. чалавек (2007).
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Першыя паселішчы на тэрыторыі сучаснага Дортмунда адносяцца яшчэ да бронзаваму веку. Першы ўспамін пра горад пад назвай Тротмані (ням.: Throtmanni) адносіцца да 880 года[1]. У 990 годзе Дортмунду было пададзена права гандлю.
На працягу IX—XI стагоддзяў уяўляў сабой невялікую вёску. У 1152 годзе тут пасяліўся Фрыдрых Барбароса, які перабудаваў горад пасля пажару. Дортмунд увайшоў у Ганзейскую лігу, атрымаў статус імперскага горада, у 1293 годзе атрымаў дазвол на вытворчасць піва. Пасля 1320 года ў дакументах назва горада становіцца блізкай да цяперашняй — Дорпмундэ (Dorpmunde).
Трыццацігадовая вайна адмоўна адбілася на горадзе. У 1793 годзе насельніцтва Дортмунда складала ўсяго 4500 чалавек[2].
Да 1803 года ён лічыўся свабодным імперскім горадам акругі Ніжні Рэйн — Вестфалія, затым стаў эксклавам княства Ораніен-Насау. У 1806 годзе Дортмунд, як частка французскага вялікага герцагства Бергскага ўвайшоў у склад прэфектуры Рурдэпартамент.
Пасля перамогі над Напалеонам горад перайшоў да прускай правінцыі Вестфалія. Тут Дортмунд стаў цэнтрам акругі ў складзе рэгіёна Арнсберг, адкуль быў выключаны ў 1875 годзе, бо стаў горадам зямельнага падпарадкавання.
З сярэдзіны XIX стагоддзя дзякуючы вуглездабычы і сталеплавільнай індустрыі пачаўся новы перыяд росквіту Дортмунда і ператварэнне яго ў індустрыяльны горад. Пасля адкрыцця ў 1847 годзе Кёльнска-Міндэнскай чыгункі Дортмунд стаў адным з найбуйнейшых чыгуначных вузлоў Рурскага рэгіёна. Наступным важным штуршком эканамічнага развіцця горада стала адкрыццё ў 1899 годзе суднаходнага канала Дортмунд — Эмс і гарадскога порта.
У 1905 годзе ўваходжаннем у склад Дортмунда абшчыны Кёрнэ пачаўся перыяд інтэнсіўнага паглынання навакольных сёлаў і вёсак, які дасягнуў свайго піка ў 1928 годзе, калі быў паглынуты горад Хёрдэ, які атрымаў статус горада яшчэ ў 1340 годзе.
Падчас Другой сусветнай вайны горад (у тым ліку і яго гістарычная частка) быў практычна цалкам разбураны. 98 % цэнтра горада ляжалі ў руінах і крыніцы таго часу лічылі, што яго аднаўленне не мае сэнсу. Аднак высокі попыт на вугаль і сталь ва ўсім свеце прывёў да нечакана хуткага аднаўлення горада. Ужо да чэрвеня 1945 года былі адноўлены ўсе вугальныя шахты, а 31 снежня 1945 года была адноўлена першая даменная печ. У 1950 годзе Дортмунд ужо налічваў 500 000 чалавек.
Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Адукацыя[правіць | правіць зыходнік]
Гарады-пабрацімы[правіць | правіць зыходнік]
Ам’ен, Францыя (1960)
Беёглу[d], Турцыя
Буфала, ЗША (1977)
Лідс, Вялікабрытанія (1949)[13][14]
Нетанія, Ізраіль (16 лістапада 1981)[15][16]
Нові-Сад, Сербія (5 кастрычніка 1982)[17][18][…]
Растоў-на-Доне, Расія (4 ліпеня 1977)[19][20]- Сіці-оф-Лідс[d], Вялікабрытанія
Сіянь, Кітай (1991)- Трабзон, Турцыя (2014)
Цвікау, Германія
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Зноскі[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ Rudolf Kötzschke (Hrsg.): Die Urbare der Abtei Werden a. d. Ruhr (= Publikationen der Gesellschaft für rheinische Geschichtskunde XX: Rheinische Urbare). Bd. 2: A. Die Urbare vom 9.-13. Jahrhundert. Hrsg. von Rudolf Kötzschke, Bonn 1908, Nachdruck Düsseldorf 1978, Bd. 3: B. Lagerbücher, Hebe- und Zinsregister vom 14. bis ins 17. Jahrhundert, Bonn 1908, Nachdruck Düsseldorf 1978, Bd. 4,I: Einleitung und Register. I. Namenregister. Hrsg. von Fritz Körholz, Düsseldorf 1978, Bd. 4,II: Einleitung, Kapitel IV: Die Wirtschaftsverfassung und Verwaltung der Großgrundherrschaft Werden. Sachregister. Hrsg. von Rudolf Kötzschke, Bonn 1958
- ↑ Дортмунд у XVIII стагоддзі Архівавана 23 чэрвеня 2007. (ням.) — інфармацыя з афіцыйнага сайта горада
- ↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.1975 — Federal Statistical Office, 2018.
- ↑ Большой словарь географических названий / под ред. В. М. Котляков — Екатеринбург: Русское географическое общество, 2003. — С. 209. — 832 с. — ISBN 5-94799-148-9
- ↑ https://www.it.nrw.de/statistik/a/daten/bevoelkerungszahlen_zensus/index.html
- ↑ https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Aktuell/05Staedte.html
- ↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal) — Federal Statistical Office. Праверана 10 сакавіка 2019.
- ↑ https://www.statistikportal.de/de/produkte/gemeindeverzeichnis — Federal Statistical Office. Праверана 29 лютага 2020.
- ↑ https://www.destatis.de/DE/Themen/Laender-Regionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/04-kreise.html
- ↑ https://www.statistikportal.de/de/produkte/gemeindeverzeichnis — Federal Statistical Office. Праверана 14 студзеня 2022.
- ↑ register of German municipalities (4th quarter 2022) — DESTATIS, 2023. Праверана 12 лютага 2023.
- ↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 — DESTATIS, 2023. Праверана 7 кастрычніка 2023.
- ↑ https://www.dortmund.de/de/leben_in_dortmund/internationales/staedtepartnerschaften/leeds/index.html
- ↑ https://www.leeds.gov.uk/Pages/International-Relations.aspx
- ↑ https://www.dortmund.de/de/leben_in_dortmund/internationales/staedtepartnerschaften/netanya/index.html
- ↑ https://v2.netanya.muni.il/Eng/?CategoryID=1779&ArticleID=1460
- ↑ https://www2.dortmund.de/de/leben_in_dortmund/internationales/staedtepartnerschaften/novi_sad/index.html
- ↑ https://www2.dortmund.de/de/leben_in_dortmund/internationales/staedtepartnerschaften/start_sp_1/index.html
- ↑ https://www.dortmund.de/de/leben_in_dortmund/internationales/staedtepartnerschaften/rostow_am_don/index.html
- ↑ http://old.rostov-gorod.ru/aboutrostov/citypartners/
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дортмунд
| Фота, відэа і аўдыё | |
|---|---|
| Тэматычныя сайты | |
| Слоўнікі і энцыклапедыі | |
| Нарматыўны кантроль |