Нарвежскае мора

Нарвежскае мора
Размяшчэнне	Паўночны Ледавіты акіян
Плошча	1 340 000 км²
Найбольшая глыбіня	3970 м
Сярэдняя глыбіня	1600—1750 м
Катэгорыя на Вікісховішчы

Нарвежскае мора — ускраіннае мора Паўночнага Ледавітага акіяна, паміж Скандынаўскім паўвостравам, Шэтландскімі, Фарэрскімі астравамі, Ісландыяй і востравам Ян-Маен. Абмывае заходнія берагі Нарвегіі.

Плошча 1,4 млн км², глыбіня да 3970 м (сярэднія глыбіні — 1600—1750 м), салёнасць — каля 35 ‰. Аддзелена ад Атлантычнага акіяна падводным хрыбтом, на якім размешчаны Фарэрскія і Шэтландскія а-вы; найбольшая глыбіня над хрыбтом не перавышае 600 м. Каля берагоў Нарвегіі водмелі (Лафатэнскія банкі і інш.). Шырока адкрыта да Баранцава, Грэнландскага, Паўночнага мо­раў і да Ат­лан­тычнага акіяна. Бе­рагавая лінія ха­рак­тарызуецца на­яўнасцб фіёрдаў, глыбо­ка ўрэзаных у су­шу, і адзначана не­вялікімі, але шматлікімі ска­лісты­мі астравамі.

Шэльф найбольш шырокі ля паўночных берагоў Скандынавіі, а таксама паблізу Шэтландскіх і Фарэрскіх астравоў. Фундамент шэльфа складзены палеазойскімі пародамі апушчаай ускраіны Скандынавіі і Брытанскіх астравоў; на ім выяўлены рыфтагенныя структуры, запоўненыя мел-кайназойскімі асадкамі, і краявыя ўзняцці, складзеныя палеацэнавымі базальтамі. Мацерыковы схіл выразна выяўлены, нахілы дна ў сярэднім ад 10 да 20°. Глыбокая катлавіна Нарвежскага мора ў яго цэнтральнай частцы аддзелена ад Атлантычнага акіяна парогамі Фарэрска-Ісландскім і Уайвіла Томсана, ад Грэнландскага мора — сярэдзінна-акіянічным хрыбтом Мона і Ісландска-Ян-Майенскім хрыбтом. У ёй адасоблены Нарвежская (глыбіні 2900-3970 м) і Лафатэнская (2800-3717 м) катлавіны, падзеленыя Ян-Майенскай зонай разломаў. Нарвежская катлавіна ў паўднёвай частцы мае хвалісты рэльеф, на мяжы з падводнай нарвежскай кантынентальнай ускраінай разбіта сеткай падводных далін, у паўночнай яе часткі рэльеф узгорысты, месцамі нізкагорны. Дно Лафатэнскай катлавіны прадстаўлена плоскай абісальнай раўнінай. Узрост акіянічнай кары ў межах катлавін маладзей позняга палеацэну (58 млн гадоў). У цэнтральнай частцы Нарвежскай катлавіны працягваецца падводная града (Нарвежскі хрыбет), якая адпавядае паўпахаваным пад асадкамі старажытнаму спрэдзінгаваму хрыбту, рассоўванне дна і разрастанне акіянічнай кары на якім працягваліся да ранняга міяцэну, а ў сярэднім міяцэне вось спрэдынгаў перамясцілася. Большая частка марскога дна пакрыта тэрыгеннымі муламі з уключэннямі друзу, што прыносіцца ў асноўным арктычнымі льдамі. Сучасная сейсмічнасць і вулканізм у прымеркаваны да сярэдзінна-акіянічнага хрыбта Мона.

Мора знаходзіцца ў асноўным за Паўночным паляр­ным кру­гам, але ў сілу асаблівасці цыркуляцыі вод тут пануе марскі ўмераны клімат, для якога ха­рак­тэр­ны мяккая зіма, адносна цёплае ле­та, ма­лы раз­мах се­зон­ных ваганняў тэмпературы паветра, вы­со­кая вільготнасць, вяліка воб­лач­насцьь, працяглыя ту­ма­ны. Зімой пераважаюць паўднёва-запходнія вят­ры (8–10 м/с), нярэдкія штор­мы з ура­ган­ны­мі вет­ра­мі, тэмпературы паветра ад 4 °C на поўдні да –4 °C на поўначы. Ле­там пераважае заходні і паўднёва-заходні пе­ранос паветраных мас з вет­ра­мі 5–6 м/с, нярэдкія паўночныя вят­ры, тэмпературы паветра ад 6–10 °С на поўначы да 12 °С на поўдні. Тэмпература вады ў лютым 2—7 °C, у жніўні 8—12 °C. Праз мора ідзе цёплае Нарвежскае цячэнне, якое абумоўлівае яго незамярзальнасць. Прынівы паўсутачныя (да 3,3 м).

Развіта рыбалоўства і здабыча нафты. Важнейшыя парты — Тронхейм, Тромсё і Нарвік.

Літаратура

• Нарвежскае мора // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).