Гданьская Біблія

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Гданьская Біблія
Тытульная старонка Гданьскай Бібліі
Поўная назва

Biblia Święta to jest Księgi Starego y Nowego Przymierza z Żydowskiego y Greckiego Języka na Polski pilnie y wiernie przetłumaczone.

Іншыя назвы Biblia gdańska
Скарачэнне BG
Мова Польская
Поўная Біблія апублікавана 1632 (1-е выданне)
Апакрыфічныя кнігі Тавіта, Юдзіф, 1 Макавейская, 2 Макавейская, 3 Макавейская, Мудрасці, Мудрасць Сіраха, Баруха, 2 Ездры, 3 Ездры[1] (толькі 1-е выданне)
Перакладзена з масарэцкі тэкст, Textus Receptus
Канон пратэстанцкі
Вэб-старонка Biblia Gdańska (1632)
Гэта панэль:

Гданьская Біблія (польск.: Biblia gdańska) — пераклад Святога Пісання на польскую мову 1632 г., зроблены сумесна Чэшскімі братамі і кальвіністамі. Адзін з самых папулярных польскіх пратэстанцкіх перакладаў.

Паходжанне[правіць | правіць зыходнік]

Фрагмент Гданьскай Бібліі 1632 г. (Зыход, раздзел 6)

Больш за чвэрць стагодзя доўжыліся намаганні пратэстанцкіх суполак над новым выданнем Святога Пісання на польскай мове пасьля Берасцейскай Бібліі. У 1600 г. на сінодзе ў Ажараве гэтая праца была даручана Марцыну Яніцкаму, пастыру рэфармацкай царквы ў Сецыміне. На сінодзе ў Баранове ў 1604 г. наказы атрымалі Даніэль Мікалаеўскі, старшы кангрэгацыі Куяў, і Ян Турноўскі, старшы Чэшскіх братоў у Вялікай Польшчы, каб параўнаць пераклад Яніцкага з Берасцейскай Бібліяй 1563 г., Краліцкай Бібліяй (1579—1594), французскім і лацінскім перакладамі.

Нягледзячы на ​​намаганні, Біблія Яніцкага так і не была выдадзена. Невядома таксама, што сталася з яго рукапісам. Па просьбе розных сінодаў Мікалаеўскі пачаў перагляд Берасцейскай Бібліі. Плёнам гэтага супрацоўніцтва кальвіністаў і чэшскіх братоў з’яўляецца другі (пасля Берасцейскай Бібліі) пераклад Бібліі евангельскіх цэркваў.

Крыніцы перакладу[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцамі Гданьскай Бібліі былі:[2]

  1. Септуагінта, выданні: Базель (1545), Сікстына (1586), Антверпенская паліглота (1569—1572);
  2. Таргум арамейскі (Пяцікніжжа і Кнігі Прарокаў) — ад Антверпенскай паліглоты;
  3. Клеменцінская Вульгата (1593);
  4. іншыя польскія пераклады: Біблія Леапаліты (1561), Берасцейская Біблія (1563), Нясвіжская Біблія (1572), Біблія Якуба Вуека (1599);
  5. Чэшская Краліцкая Біблія (1596)[3];
  6. Французская: каталіцкі пераклад Жака Лефеўра д’Этапла 1530 г. (рэвізія 1579 г.) і пратэстанцкага выдання П’ера Рабера Алівэтана 1535 г.;
  7. Нямецкая Біблія Лютэра (выданне 1574 г.);
  8. Лацінскі тэкст Бібліі Santes Pagnino з 1527 г.;
  9. Лацінскі пераклад Францыска Юнія і Імануіла Трэмелія з 1579 года.

Выданні[правіць | правіць зыходнік]

Спачатку ў 1606 г. быў апублікаваны «Новы Запавет Госпада нашага Ісуса Хрыста, старанна перакладзены з грэчаскай на польскую мову, а цяпер зноў перагледжаны і выдадзены з дазволу Старэйшых. У Гданьску ўдава Гільгельма Гільмотана друкавала ў год Пана 1606»[4]. Пераклад пачаў друкавацца ў 1630 г. Поўны пераклад быў апублікаваны 18 лістапада 1632 г. у друкарні Анджэя Гюнефельда ў Гданьску (адсюль пазнейшая назва). Як правіла, дбайная карэктура не выявіла памылкі друку ў Евангеллі ад Мацвея 4:1, і быў перададзены тэкст: «Ісус быў заведзены ў пустыню Духам, каб Яго спакушаў д’ябал» — замест «ад д’ябла». Памылка друку прывяла да доўгага і дарагога працэсу. Па гэтай прычыне ў 1633 годзе Новы Запавет быў апублікаваны ў невялікім фармаце без гэтай памылкі[5].

У 1633 годзе Святы Пасад унёс Гданьскую Біблію ў Індэкс забароненых кніг[5]. Годам пазней прымас Ян Венжык строга забараніў каталікам, каб «пад анафемай Святога Пасаду яны не адважваліся чытаць, хаваць, прадаваць ці ахвяраваць каму-небудзь, але калі хто атрымае, павінен неадкладна вярнуць» пробашчу, а пробашч свайму біскупу. Ён загадаў кнігагандлярам і друкарам «не адважвацца прадаваць гэтую Біблію або перадрукоўваць яе любым спосабам»[6].

Першапачаткова пераклад не карыстаўся вялікай папулярнасцю, бо істотна адрозніваўся ад агульнаўжыванага тэксту Берасцейскай Бібліі 1563 г. Аднак з часам Гданьскую Біблію прынялі польскія лютэране[5]. Нягледзячы на ​​амстэрдамскае выданне, апублікаванае ў 1660 г. па ініцыятыве Яна Амоса Каменскага ў Крыстафеля Кунрадуса, яно было ўнікальным ужо ў канцы XVII ст. Ён заставаўся лінгвістычна правільным больш за трыста гадоў як біблейскі пераклад польскіх пратэстантаў[7].

Значэнне[правіць | правіць зыходнік]

На працягу сваёй гісторыі Гданьская Біблія мела такое ж значэнне для польскіх пратэстантаў, як і для католікаў Біблія Якуба Вуека. Па гэтай прычыне ён быў апублікаваны 6 разоў да 19-га стагоддзя.

У 19-м і 20-м стагоддзях (да канца Другой сусветнай вайны) Бібліі шмат разоў перавыдаваліся (не менш за 75 разоў)[8]

Гданьская Біблія заставалася асноўным перакладам, якім карысталіся польскія евангелісты і евангельскія хрысціяне да 1975 г., гэта значыць да выдання Варшаўскай Бібліі.

Як ужо было сказана, асабліва ў першых выданнях Гданьскай Бібліі таксама былі кнігі, якія пратэстанты лічылі апокрыфамі (некаторыя з іх у каталіцкай тэрміналогіі называюцца другакананічнымі кнігамі, некаторыя — Трэцяя кніга Макавеяў , Другая кніга Ездры і Трэцяя кніга Ездры і Малітва Манасіі — таксама лічыцца апокрыфам), якія былі змешчаны паміж Старым і Новым Запаветамі. Сучасныя выданні не працягваюць гэтай традыцыі.

Зноскі

  1. ↑ bibliepolskie.pl
  2. ↑ Tadeusz Sznajderski. Reformacja i polskie przekłady Biblii. «Zagadnienia Rodzajów Literackich». s. 79. t. LX, z. 4. DOI: 10.26485/ZRL/2017/60.4/5. ISSN 0084-4446.
  3. ↑ Краліцкая Біблія выкарыстоўвалася пераважна ў апакрыфічных кнігах, пераймаючы іх набор, назвы і парадак, а таксама ва ўводзінах да некаторых кніг.
  4. ↑ Daniel Kaleta. 400. rocznica wydania Nowego Testamentu Biblii Gdańskiej. «Na Straży», s. 100, marzec 2006.
  5. ↑ а б в BIBLIA Swięta: to jest Księgi Starego y Nowego Przymierza z Zydowskiego y Greckiego Języka na Polski pilnie y wiernie przetłumaczone
  6. ↑ Zdzisław Kropidłowski: Próba oceny Biblii Gdańskiej. Gdańsk-Oliwa: Kuria Biskupia Gdańska, 1983, s. 77, 78, seria: Studia Gdańskie V.
  7. ↑ Jan Szeruda: Geneza i charakter Biblii Gdańskiej.
  8. ↑ Łukasz Zakonnik, Biblie w języku polskim wydane w latach 1801—1945, «Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne», 116, 2021, s. 483—532, DOI: 10.31743/abmk.9592

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Гданьская_Біблія&oldid=4728843"