Сяргей Мікалаевіч Сяргееў-Цэнскі
Сяргей Мікалаевіч Сяргееў-Цэнскі | |
---|---|
руск.: Сергеев-Ценский, Сергей Николаевич | |
Асабістыя звесткі | |
Імя пры нараджэнні | руск.: Сергей Николаевич Сергеев |
Дата нараджэння | 18 (30) верасня 1875[1] ці 30 верасня 1875[2] |
Месца нараджэння |
|
Дата смерці | 3 снежня 1958[3][2] (83 гады) |
Месца смерці | |
Пахаванне | |
Грамадзянства |
|
Альма-матар | |
Прафесійная дзейнасць | |
Род дзейнасці | празаік, драматург, публіцыст, паэт, пісьменнік |
Жанр | раман, аповесць і апавяданне |
Мова твораў | руская |
Грамадская дзейнасць | |
Член у | |
Прэміі | |
Узнагароды | |
Творы ў Вікікрыніцах | |
Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Цытаты ў Вікіцытатніку |
Сярге́еў-Цэ́нскі (сапраўднае прозвішча Сяргееў) Сяргей Мікалаевіч[4] (руск.: Сергей Николаевич Сергеев-Ценский[5]; 18 (30) верасня 1875 — 3 снежня 1958) — рускі савецкі пісьменнік, акадэмік Акадэміі навук СССР (1943).
Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]
Нарадзіўся ў сяле Бабіна Тамбоўскай губерні (сучасны пасёлак Праабражэнне, Расказаўскага раёна Тамбоўскай вобласці Расіі) у сям’і настаўніка земскай школы. З пяці гадоў жыў у Тамбове[6]. Вучыўся ў пачатковым вучылішчы пры Екацярынінскім настаўніцкім інстытуце і ў Тамбоўскім павятовым вучылішчы[7]. Пасля смерці бацькоў Сяргей Мікалаевіч пераехаў у Чарнігаўскую губерню і ў 1892 годзе быў прыняты на казённы кошт у настаўніцкі інстытут у горадзе Глухаў[6]. Інстытут скончыў у 1895 годзе, працаваў настаўнікам. У верасні 1896 года выкладаў рускую мову ў Камянец-Падольскім гарадскім вучылішчы, працаваў выкладчыкам у розных гарадах Расіі[6]. У 1904—1905 гадах быў на ваеннай службе. Пасля звальнення са службы ў канцы 1905 года пасяліўся ў Алушце[6][7]. У пачатку Вялікай Айчыннай вайны у жніўні 1941 года, С. М. Сяргееў-Цэнскі быў эвакуіраваны, жыў у Маскве, Куйбышаве, Алма-Аце[6]. У 1944 годзе вярнуўся ў Алушту.
Памёр Сяргей Мікалаевіч Сяргееў-Цэнскі ва ўзросце 83 гадоў 3 снежня 1958 года ў Алушце.
Творчасць[правіць | правіць зыходнік]
Друкавацца Сяргей Мікалаевіч Сяргееў-Цэнскі пачаў у 1898 годзе[4][5]. У 1892 годзе ў газеце «Тамбоўскія губернскія ведамасці» быў апублікаваны яго першы літаратурны вопыт — нататка «Кочетовская плотина»[6][7]. Паланёны прыгажосцю тамбоўскай ракі Цны, пісьменнік дадаў да свайго прозвішча псеўданім Цэнскі (руск.: Ценский) і пад гэтым імем увайшоў у літаратуру[6]. З 1900 года пачаў пісаць апавяданні, першыя з якіх («Забыўся» і «Тундра») былі надрукаваныя ў часопісе «Русская мысль» ў 1902 годзе[6]. Першы зборнік вершаў — «Думы і летуценні» (1901)[4]. Аўтар рамана «Паручнік Бабаеў» (1907), аповесцей «Прыстаў Дзярабін», «Баценька», «Маяк у тумане»; эпапей «Гарачая пара ў Севастопалі» (1937—1939), «Праабражэнне Расіі» (12 раманаў, 1914—1959), апавядання «Сапраўдныя людзі» (1943), зборніка вершаў «Родная зямля…» (1958); зборнікаў публіцыстычных артыкулаў і ўспамінаў «Пра высокае майстэрства» (1956), «Слова да маладых» (апублікаваны ў 1965 годзе), «Радасць творчасці» (апублікаваны ў 1969 годзе), а таксама п’ес і іншых твораў.
Апавяданне С. М. Сяргеева-Цэнскага «Аракуш» пераклаў на беларускую мову В. Рабкевіч[4].
Узнагароды[правіць | правіць зыходнік]
- Сталінская прэмія першай ступені (1941)
- Ордэн «Знак Пашаны» (1939)
- Ордэн Леніна (1955)
- Два ордэны Працоўнага Чырвонага Сцяга (1945, 1950)
Памяць[правіць | правіць зыходнік]
- Імем Сяргея Мікалаевіча Сяргеева-Цэнскага названа адна з вуліц Тамбова, на беразе ракі Цны ў 1975 годзе ўзведзены помнік пісьменніку. Яго імем таксама названы вуліцы ў Сімферопалі, Севастопалі, Алушце.
- У 1966 годзе помнік пісьменніку ўстаноўлены ў горадзе Алушта.
- У Копцеўскай сярэдняй школе (сяло Копцева Расказаўскага раёна Тамбоўскай вобласці) адкрыты музей імя С. М. Сяргеева-Цэнскага[7].
- Напярэдадні стагоддзя з дня нараджэння пісьменніка быў выпушчаны паштовы канверт з яго партрэтам, а да 125-годдзя — паштовы канверт з выявай помніка Сяргею Мікалаевічу Сяргееву-Цэнскаму ў Тамбове[6].
- У верасні 1995 года ў Тамбове прайшла Міжнародная канферэнцыя «С. М. Сяргееў-Цэнскі і сучаснасць», прысвечаная 120-годдзю з дня нараджэння пісьменніка[6].
- У 2000 годзе, у гонар 125-годдзя пісьменніка, у Тамбоўскай абласной бібліятэцы імя А. С. Пушкіна прайшоў літаратурна-музычны вечар[6].
- У 2020 года музеем-запаведнікам С. Рахманінава «Іванаўка» і літаратурна-мемарыяльным музеем С. М. Сяргеева-Цэнскага была заснавана прэмія імя С. Н. Сяргеева-Цэнскага.
- 25 красавіка 1994 года ў гонар С. М. Сяргеева-Цэнскага названы астэроід (4470) Sergeev-Censkij, адкрыты ў 1978 годзе астраномам М. С. Чарных[8][9].
Зноскі[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
- ↑ а б Русская литература XX века. Прозаики, поэты, драматурги / под ред. Н. Н. Скатов — 2005. — ISBN 5-94848-307-X
- ↑ а б Сергеев-Ценский Сергей Николаевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
- ↑ а б в г БелЭн 2002.
- ↑ а б ВСЭ 1976.
- ↑ а б в г д е ё ж з і к Сергей Николаевич Сергеев-Ценский (руск.) // Сайт Тамбоўскага дзяржаўнага тэхнічнага ўніверсітэта
- ↑ а б в г Литературная карта Тамбовского края (руск.)
- ↑ (4470) Sergeev-Censkij // Dictionary of Minor Planet Names, edited by Lutz Schmadel (англ.)
- ↑ New names of minor planet. — Minor planet circulars. — 1994. — 25 красавіка (№ 23259). — P. 93—95. — 104 p.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Жакаў А. Р. Сярге́еў-Цэ́нскі (сапр. Сяргееў) Сяргей Мікалаевіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 354. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Сергеев-Ценский (наст. фам. Сергеев) Сергей Николаевич // Лексикон русской литературы XX века = Lexikon der russischen Literatur ab 1917 / В. Казак; [пер. с нем.]. — М.: РИК «Культура», 1996. — С. 376—377. — XVIII, 491, [1] с. — 5000 экз. — ISBN 5-8334-0019-8. (руск.)
- Серге́ев-Це́нский (псевд.; наст. фам. — Сергеев) Сергей Николаевич / В. К. Козлов, Ф. В. Путнин // Т. 23. Сафлор — Соан. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 288. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Сергеев-Ценский Сергей Николаевич // Архивы РАН (руск.)
- Севастопольская страда Сергеева-Ценского // ГБУК г. Севастополя «Региональная информационно-библиотечная система», официальный сайт (руск.)
- Сергей Николаевич Сергеев-Ценский (руск.) // Сайт Тамбоўскага дзяржаўнага тэхнічнага ўніверсітэта
- Литературная карта Тамбовского края // Тамбовская областная универсальная научная библиотека им. А. С. Пушкина (руск.)
- Нарадзіліся 30 верасня
- Нарадзіліся ў 1875 годзе
- Нарадзіліся ў Тамбоўскай губерні
- Памерлі 3 снежня
- Памерлі ў 1958 годзе
- Памерлі ў Крыме
- Пахаваныя ва Украіне
- Члены Саюза пісьменнікаў СССР
- Лаўрэаты Сталінскай прэміі
- Кавалеры ордэна Леніна
- Кавалеры ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга
- Кавалеры ордэна «Знак Пашаны»
- Узнагароджаныя медалём «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
- Узнагароджаныя медалём «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
- Асобы
- Пісьменнікі паводле алфавіта
- Пісьменнікі Расійскай імперыі
- Пісьменнікі СССР
- Пісьменнікі XX стагоддзя
- Драматургі Расійскай імперыі
- Драматургі СССР
- Драматургі XX стагоддзя
- Публіцысты Расійскай імперыі
- Публіцысты СССР
- Удзельнікі руска-японскай вайны
- Аўтары гістарычных раманаў
- Асобы, вядомыя пад літаратурнымі псеўданімамі
- Рускамоўныя пісьменнікі XX стагоддзя
- Паэты СССР